Πως Να Ξεπεράσεις Το Φόβο Της Ανασφάλειας

Το Παράδοξο της Ασφάλειας και του Φόβου

Έχεις σκεφτεί ποτέ το πόσο παράδοξη είναι η έννοια της ασφάλειας; Πώς καμία φορά, ο τρόπος με τον οποίο προσπαθούμε να προστατευτούμε μπορεί τελικά να μας φέρνει και τις μεγαλύτερες ανησυχίες;

Μην με παρεξηγήσεις, η ασφάλεια είναι κάτι καλό. Αλλά στην εποχή που ζούμε οι περισσότεροι γύρω μας αποζητούν την ασφάλεια τόσο πολύ που είναι σαν ο φόβος να αποφασίζει για  τις ζωές τους.

Υπάρχει ένας κοινωνιολόγος, ο Frank Furedi, ο οποίος πιστεύει ότι όλοι μας είμαστε λίγο πολύ κολλημένοι με το να αισθανόμαστε ευάλωτοι. Λέει ότι μας έχουν μάθει να φοβόμαστε το μέλλον και να βλέπουμε τους εαυτούς μας ως εύθραυστα όντα που χρειάζονται συνεχώς προστασία.

Και εδώ είναι και το ερώτημα - μας βοηθάει πραγματικά όλη αυτή η εμμονή με την ασφάλεια; Ή μήπως μας εμποδίζει τελικά από το να φτάσουμε εκεί που θέλουμε; Και ακόμα χειρότερα... τι επιπτώσεις έχει όλο αυτό στην ψυχική μας υγεία;

Σήμερα, λοιπόν, θέλω να μιλήσουμε για την ψευδαίσθηση της ασφάλειας και το πως ο φόβος μπορεί να οδηγήσει σε διάφορες ψυχολογικές διαταραχές. Επίσης θα σου δείξω το πώς μπορείς να απελευθερωθείς από αυτήν την ψευδαίσθηση της ασφάλειας ώστε να γίνεις ο κύριος του εαυτού σου.

Πάμε λοιπόν να δούμε πως μπορούμε να το κάνουμε αυτό.

Ιστορική Αναδρομή: Ανάληψη Κινδύνου Ενάντια Σύγχρονης Εμμονής Με Την Ασφάλεια

Στην κοινωνία που ζούμε, η ασφάλεια είναι πάνω απ' όλα. Αυτό όμως δεν ίσχυε πάντα. Στην πραγματικότητα, αν ρίξεις μια ματιά στην ιστορία, οι άνθρωποι κάποτε είχαν πολύ διαφορετική  νοοτροπία όσον αφορά τον φόβο.

Βλέπεις, στον αρχαίο κόσμο και στο Μεσαίωνα η ασφάλεια ήταν πάντα δεύτερη σε κάθε εγχείρημα. Οι ηγέτες έπαιρναν ρίσκα για τη εξέλιξη των πολιτισμών τους. Δεν είχαν άλλη επιλογή. Τα ρίσκα σήμαιναν κάτι καινούργιο. Ήταν ο μόνος δρόμος μπροστά. Ανακαλύψεις. Νέες εφευρέσεις. Ακόμα και νέοι κόσμοι.

Αρκεί να κοιτάξεις λίγο πίσω και θα δεις ότι μερικοί από τους πιο προηγμένους πολιτισμούς εκείνων των εποχών δεν φοβόντουσαν τίποτα. Πάρε για παράδειγμα, την Αρχαία Αθήνα ή τη Ρώμη, ακόμα και την περίοδο της Αναγέννηση - το μόνο που έκαναν τότε ήταν να παίρνουν ρίσκα και να είναι γενναίοι μπροστά στην αβεβαιότητα.

Αν πάμε πίσω στον Furedi που ανέφερα στην αρχή, έχει πολλά να μας πει για την ασφάλεια. Λέει ότι με το να το παίζουμε πολύ ασφαλείς, χάνουμε κάποιες σοβαρές ευκαιρίες εξέλιξης, τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και ως κοινωνία.

Συν του ότι, όταν σκεφτόμαστε μόνο την ασφάλεια, αφήνουμε εν τέλει τους πιο ισχυρούς να μας παίρνουν τις ελευθερίες μας ανενόχλητοι. Κάτι που φυσικά μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα στην κοινωνία.

Ο Furedi μας προειδοποιεί γι' αυτό στο βιβλίο του «Πώς λειτουργεί ο φόβος». Μας δείχνει ότι με το να δίνουμε προτεραιότητα στην ασφάλεια μειώνουμε την αξία της ελευθερίας, ανοίγοντας το δρόμο για τυραννική εξουσία, μιας και οι άνθρωποι παραδίδουν κυριολεκτικά τις ελευθερίες τους αναζητώντας την ασφάλεια. Αυτή η "ασφάλεια πάνω απ' όλα" σε συνδυασμό με το φόβο και την αβεβαιότητα απλώς αναπαράγει μια κουλτούρα εξάρτησης απο την εξουσία. Αυτό με τη σειρά του διαιωνίζει έναν κύκλο καταπίεσης που μεταμφιέζεται σε προστασία.

Έχουμε δε κι  άλλες προσωπικότητες της ιστορίας να έχουν παρόμοιεις  σκέψεις για το θέμα αυτό. Όπως  ο Βενιαμίν Φραγκλίνος που είπε: "Εκείνοι που εγκαταλείπουν  την ελευθερία για να αγοράσουν λίγη προσωρινή ασφάλεια, δεν αξίζουν ούτε την ελευθερία ούτε την ασφάλεια". Αλλα ο Τζον Στιούαρτ Μιλ το είπε ακόμα καλύτερα: όταν προσπαθούμε να είμαστε ασφαλείς, καταλήγουμε να θυσιάζουμε την ελευθερία μας.

Ας μην απελπιζόμαστε όμως! Στο πέρασμα των αιώνων, υπήρξαν απίστευτα γενναίοι άνθρωποι που αντιστάθηκαν στην τυραννία και πολέμησαν για την ελευθερία.

Ο Νίτσε μεταξύ άλλων, υποστήριζε ότι ο αληθινός ηρωισμός απαιτεί να αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις κατάματα. Ότι το μεγαλείο προέρχεται από την ανάληψη κινδύνων και την αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων.

Οπότε, τι μας διδάσκουν αυτοί οι σπουδαίοι άνδρες της Ιστορίας - όλοι συμφωνούν με την ιδέα ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε το μαξιλαράκι ασφαλείας μας και να αγκαλιάσουμε το άγνωστο.

Υπάρχει διαφορά μεταξύ του να ζεις και του να υπάρχεις. Η ζωή έχει έναν σκοπό. Η ζωή έχει νόημα. Η ζωή είναι να βιώνεις όλα όσα έχει να σου προσφέρει η ύπαρξη σου. Το να υπάρχεις απλώς σημαίνει να κινείσαι στον χώρο και τον χρόνο χωρίς κανένα συναίσθημα.

Ο Σενέκας, στο βιβλίο του "Περί της συντομίας της ζωής", μας λέει πολύ σωστά ότι “τα γκρίζα μαλλιά και οι ρυτίδες δεν δείχνουν ότι κάποιος έζησε πολύ, αλλά μάλλον ότι απλώς υπήρξε για μεγάλο χρονικό διάστημα.”

Το άλλο θέμα του να ζεις μέσα στο φόβο είναι το τι κάνει στους γύρω σου. Ή μάλλον το πώς φροντίζεις τους γύρω σου. Για παράδειγμα, ας πούμε ότι νοιάζεσαι για κάποιον, ή νοιάζεσαι για μια κοινότητα ή έναν σκοπό γενικότερα, αλλά δεν είσαι πρόθυμος να ρισκάρεις τίποτα ή να αντιμετωπίσεις κάποιον κίνδυνο. Τότε θα πρέπει να αναρωτηθείς πόσο αληθινό είναι το ενδιαφέρον σου, επειδή το θάρρος, που είναι ουσιαστικά η ικανότητα να αντιμετωπίζεις τον κίνδυνο, είναι άμεσα συνδεδεμένο με το ενδιαφέρον και τη φροντίδα. Αυτό ακριβώς λέει και ο Alasdair MacIntyre στο βιβλίο του "Μετά την αρετή: Μελέτη ηθικής θεωρίας". Όταν κοιτάμε προς τα έξω, ο φόβος μας βλάπτει. Αλλά τι κάνει μέσα μας;

Ο Ψυχολογικός Αντίκτυπος: Πώς η Εμμονή με την Ασφάλεια Οδηγεί σε Ψυχικές Ασθένειες

Τι συμβαίνει στην ψυχική μας υγεία όταν ζούμε μέσα στο φόβο; Καλλιεργούμε το άγχος... αφήνουμε τον φόβο να εξελιχθεί σε άγχος που μπορεί να απειλήσει την ψυχική μας υγειά.”

Τώρα που μιλήσαμε για όλα αυτά, επέτρεψε μου να σου περιγράψω μια πραγματική εικόνα του τι μπορεί να κάνει ο φόβος σε έναν άνθρωπο. Η ιστορία μας αφορά ένα κορίτσι με το όνομα Σάρα. Οι γονείς της Σάρα, όπως κάθε στοργικός γονιός, ήθελαν να την κρατήσουν ασφαλή από το κακό. Της έμαθαν να κοιτάζει και προς τις δύο κατευθύνσεις πριν διασχίσει το δρόμο, να αποφεύγει να μιλάει σε αγνώστους και να φοράει πάντα το κράνος της όταν κάνει ποδήλατο. Προς το παρόν όλες αυτές οι συμβουλές ακούγονται καλές, σωστά;

Αλλά εδώ είναι που αρχίζει να διαμορφώνεται η ψευδαίσθηση της ασφάλειας. Όσο η Σάρα μεγαλώνει, αρχίζει να εσωτερικεύει αυτά τα μαθήματα όχι μόνο ως πρακτικά μέτρα ασφαλείας αλλά και ως τρομερές προειδοποιήσεις για επικείμενο κίνδυνο. Αρχίζει να νιώθει ότι ο κίνδυνος παραμονεύει σε κάθε γωνιά. Γίνεται υπερευαίσθητη στον πιθανό κίνδυνο. Σκανάρει συνεχώς το περιβάλλον της για πιθανές απειλές. Αποφεύγει ορισμένα μέρη και καταστάσεις που της φαίνονται πολύ επικίνδυνα, ακόμη και αν κρύβουν ευκαιρίες για εξέλιξη και ευτυχία. Και αργά αλλά σταθερά, ο κόσμος της αρχίζει να μικραίνει, και να κλείνετε μέσα στους τοίχους του δικού της φόβου.

Τώρα, ας αναρωτηθούμε το εξής: Είναι η Σάρα πραγματικά ασφαλής; Σωματικά, ίσως. Αλλά τι γίνεται με την ψυχική της υγεία; Η συνεχής κατάσταση άγχους, ο αφόρητος φόβος για το άγνωστο - αυτά είναι τα αόρατα δεσμά που τη δεσμεύουν, φυλακίζοντάς την σε ένα κλουβί που η ίδια δημιούργησε. Και βασικά, για να είμαστε πιο συγκεκριμένοι, σε ένα κλουβί που δημιούργησαν οι γονείς της.

Τώρα που η Σάρα έχει φύγει από το σπίτι των γονιών της και έχει μεγαλώσει, μπορεί να παίρνει τις δικές της αποφάσεις για το πως  αλληλοεπιδρά με το περιβάλλον της. Αλλά εδώ είναι το μεγάλο πρόβλημα. Ο φόβος είναι τόσο βαθιά ριζωμένος μέσα της που δεν γνωρίζει άλλον τρόπο ζωής.

Το χειρότερο είναι ότι δεν έχει τους γονείς της να την καθοδηγούν. Ο φόβος γίνεται οδηγός της. Αυτός ο φόβος την ακολουθεί σε κάθε πτυχή της ζωής της. Στη δουλειά της. Στις σχέσεις της. Ως αποτέλεσμα, κρατάει μικρό τον κύκλο της και μικρό το περιβάλλον της.

Η Σάρα αγχώνεται. Ακόμα και η παραμικρή δόση φόβου θα αναπτύσσεται σαν ζιζάνιο, αν δεν το αντιμετωπίσει. Έτσι, η Σάρα θα χειροτερέψει ψυχολογικά χωρίς την κατάλληλη βοήθεια.

Η ιστορία της Σάρας όμως δεν είναι μια  εξαίρεση. Στην πραγματικότητα, είναι πολύ οικεία για πολλούς από εμάς. Ζούμε σε έναν κόσμο που μας βομβαρδίζει με μηνύματα κινδύνου και καταστροφής όπου και να κοιτάξουμε. Από τα πρωτοσέλιδα των ειδήσεων που κραυγάζουν για επικείμενη καταστροφή μέχρι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που πλημμυρίζουν από τραγικές ιστορίες. Δεν είναι περίεργο που ο φόβος έχει γίνει το νόμισμα της εποχής μας.

Και παρ' όλες τις προσπάθειές μας να θωρακιστούμε απέναντι σε αυτές τις φαινομενικές απειλές, είμαστε πιο ανήσυχοι και αγχωμένοι από ποτέ. Είναι σαν τα τείχη που έχουμε χτίσει για να προστατευτούμε να έχουν γίνει οι δικές μας προσωπικές φυλακές. Που μας παγιδεύουν σε έναν κύκλο φόβου και απελπισίας.

Αλλά το θέμα είναι το εξής: ο φόβος δεν είναι ο εχθρός μας. Είναι μια φυσική, ενστικτώδης αντίδραση που έχει σχεδιαστεί για να μας κρατάει ασφαλείς από το κακό.

Το πρόβλημα εμφανίζεται όταν ο φόβος γίνεται δυσανάλογος με το πραγματικό επίπεδο της απειλής. Όταν αρχίζει να υπαγορεύει τις σκέψεις και τις ενέργειές μας με τρόπους που είναι βλαβεροί για την ευεξία μας.

Πώς να Ανακτήσεις Την Ψυχική Κυριαρχία Απο Τον Φόβο

Ποια είναι λοιπόν η λύση; Πώς μπορούμε να απελευθερωθούμε από την ψευδαίσθηση της ασφάλειας και να γίνουμε κύριοι του εαυτού μας; Η απάντηση βρίσκεται στο να καταλάβουμε ότι η αληθινή ασφάλεια δεν βρίσκεται στην απουσία κινδύνου αλλά στην ανθεκτικότητα του πνεύματος μας.

Είναι το να αναγνωρίσουμε ότι είμαστε πιο δυνατοί και πιο ικανοί από ό,τι πιστεύουμε. Ότι έχουμε τη δύναμη να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας κατάματα και να βγούμε νικητές από αυτή τη μάχη. Έχει να κάνει με το να αγκαλιάζουμε την αβεβαιότητα ως φυσικό μέρος της ζωής, αντί να τη θεωρούμε ως κάτι που πρέπει να φοβόμαστε και να αποφεύγουμε με κάθε κόστος.

Αλλά αυτό που πρέπει πραγματικά να θυμάσαι, είναι ότι όταν ζούμε με τον φόβο, δεν υπάρχει εξέλιξη. Δεν κάνουμε βήματα μπροστά. Απλά υπάρχουμε μέσα στη φούσκα ασφαλείας μας.

Οπότε σήμερα θα σε προκαλέσω να ζήσεις λίγο πιο επικίνδυνα. Η ψευδαίσθηση της ασφάλειας είναι ακριβώς αυτό - μια ψευδαίσθηση.

Το Μέλλον της Ασφάλειας και της Ελευθερίας

Αν η σημερινή γενιά δεν ξεφύγει από τον φόβο, τι θα γίνει με το μέλλον μας; Ποια ρίσκα δεν θα πάρουν οι επόμενοι μεγάλοι ηγέτες? Τι θα χάσουμε ως κοινωνία; Και το μεγάλο ερώτημα είναι... θα μεγαλώσει η σημερινή γενιά φοβισμένων ανθρώπων παιδιά που θα ζουν κι αυτά μέσα στο φόβο; Θα τελειώσει άραγε αυτός ο κύκλος του φόβου;

Θα σε αφήσω με αυτό, ο Ρωμαίος ιστορικός Τάκιτος μας θυμίζει ότι “η επιθυμία για σιγουριά και ασφάλεια είναι εμπόδιο σε κάθε μεγαλειώδες και φιλόδοξο εγχείρημα.”

Σκέψου το, και μην διστάσεις να κάνεις ένα σχόλιο παρακάτω με τους φόβους που σε κρατάνε πίσω αυτό το διάστημα. Αν θέλεις να ασχοληθείς πιο σοβαρά με αυτό το θέμα, σου προτείνω να διαβάσεις το βιβλίο του Frank Furedi: Πώς λειτουργεί ο φόβος.

Μέχρι την επόμενη φορά που θα τα πούμε, να θυμασαι πάντα να ρωτάς, τι είναι αυτό που με κάνει να κάνω, αυτά που κάνω?

Μην ξεχάσεις να κάνεις like και subscribe στο κανάλι μου, αυτό μου δείχνει ότι σου αρέσει το περιεχόμενο που φτιάχνω για σένα και βοηθάει κι τους άλλους να βρουν αυτό το βίντεο πιο εύκολα.

Τα λέμε στο επόμενο επεισόδιο!