Κρίση Μέσης Ηλικίας και Πως να Την Ξεπεράσεις- Μέρος 1
«Στα μέσα του ταξιδιού της ζωής μου, βρέθηκα σε ένα σκοτεινό δάσος, έχοντας χάσει το δρόμο».
Δάντης, Η Θεία Κωμωδία
Αυτά τα λόγια του Δάντη σηματοδοτούν την αρχή του επικού του έργου “Η Θεία Κωμωδία”.
Αλλά μας αποκαλύπτουν επίσης και τα συναισθήματα που πολλοί νιώθουν κατά τη μέση ηλικία – μια περίοδο που συχνά χαρακτηρίζεται από μια εσωτερική αναταραχή και αβεβαιότητα σχετικά με το νόημα της ζωής και το πως πρέπει κανείς να επιλέγει τα μονοπάτια ζωής πάνω στα οποία βαδίζει.
Ωστόσο, η ίδια η φύση της κρίσης της μέσης ηλικίας είναι αρκετά παρεξηγημένη. Κάποιοι λένε ότι δεν υπάρχει. Άλλοι πάλι νομίζουν ότι ο καλύτερος τρόπος να την αντιμετωπίσουν είναι να κάνουν διακοπές ή να αγοράσουν ένα ακριβό παιχνίδι.
Ο Κάρλ Γιούνγκ πίστευε ότι αυτή η περίοδος σηματοδοτεί την αρχή μιας κρίσιμης μετάβασης, μιας εποχής κατά την οποία η ψυχή μας υφίσταται μια ενστικτώδη μεταμόρφωση η οποία ως σκοπό έχει να μας προετοιμάσει για το δεύτερο μισό της ζωής.
«Η εμπειρία μας δείχνει ότι η βασική αιτία όλων των δυσκολιών αυτής της μετάβασης [της μέσης ηλικίας] βρίσκεται σε μια βαθιά ριζωμένη και περίεργη αλλαγή μέσα στην ψυχή».
Carl Jung, Τα στάδια της ζωής
Κι εδώ να κάνω μια παύση για να σου πω ότι έπρεπε να πάω 40 χρονών για να καταλάβω τι πραγματικά σημαίνει η λέξη μετάνοια. Θα μου πεις, που κολλάει αυτό? Βλέπεις διάβαζα το βιβλίο του Γιούνγκ “Τα σύμβολα και το νόημα τους” και εδώ μέσα βλέπουμε το συγγραφέα να χρησιμοποιεί τη λέξη “μετάνοια” ως τη διαδικασία κατα την οποία διαλύεται το εγώ, για να μας επιτρέψει να φτάσουμε τα ανώτερα στάδια του Εαυτού. Εάν δεν έχεισ δει το βίντεο όπου έχω κάνει για την ψυχανάλυση του Γιούνγκ, θα βάλω το λιγκ εδώ πάνω και στην περιγραφή απο κάτω γιατί εκεί αναλύουμε σε βάθος τα επίπεδα του Εαυτού.
Μας λέει εδώ λοιπόν ο Γιούνγκ οτι αυτή η μετάνοια γίνεται κατά το τέλος του δευτέρου σταδίου της ζωής, κι αν δεν ολοκληρωθεί συνειδητά, τότε είναι που οδηγεί σε κρίση, σε αυτή την κρίση της μέσης ηλικίας δηλαδή για την οποία θα μιλήσουμε σήμερα. Σε λίγο θα μιλήσουμε για το ποια είναι τα στάδια της ζωής αλλά αυτό που κρατάμε τώρα είναι ότι η μετάνοια, είναι ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός. Με άλλα λόγια, ο μόνος δρόμος είναι να συμβαδίσουμε με τη φυσική ωρίμανση της ψυχής μας και να μπούμε με τη θέληση μας σε αυτή τη διαδικασία μεταμόρφωσης.
Δυστυχώς, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αναγνωρίζουν το γεγονός ότι η κρίση της μέσης ηλικίας φέρνει μαζί της και μια μοναδική ευκαιρία να πραγματοποιήσουν μια απίστευτη αλλαγή κι αυτοβελτίωση. Κι αν είναι να θυμάσαι κάτι από αυτό το βίντεο, τότε είναι αυτό, το ότι δηλαδή αυτή είναι μια μοναδική ευκαιρία ζωής για να αλλάξεις τα πράγματα προσ το καλύτερο.
«Το χειρότερο από όλα είναι ακόμα κι έξυπνοι και καλλιεργημένοι άνθρωποι ζουν τη ζωή τους χωρίς καν να γνωρίζουν την πιθανότητα τέτοιων μεταμορφώσεων. Κι έτσι, εντελώς απροετοίμαστοι, ξεκινούν το δεύτερο μισό της ζωής τους».
Carl Jung, Τα στάδια της ζωής
Σε αυτά τα 2 επεισόδια, θα προσπαθήσουμε να ρίξουμε φως σε αυτή την τρομερά σημαντική περίοδο της ζωής μας διερευνώντας τις ιδέες του Jung σχετικά με τη φύση της κρίσης της μέσης ηλικίας. Για να το κάνουμε αυτό, θα μιλήσουμε για τις σκέψεις του Jung για τα διάφορα στάδια της ζωής. Οπότε κι αν ακόμα δεν έχεις φτάσει σε αυτή την ηλικία, ή αν την έχεις περάσει, τα πράγματα που θα πούμε θα σου φανούν εξ ίσου σημαντικά.
Για να μας δώσει να κατανοήσουμε τα στάδια της ζωής, ο Γιουνγκ χρησιμοποίησε μια πολύ όμορφη μεταφορά. Συνέκρινε λοιπόν την ύπαρξή μας με το ταξίδι του ήλιου από την ανατολή έως τη δύση του.
«…υπάρχει κάτι σαν τον ήλιο μέσα μας, και το να μιλάμε για το πρωί και την άνοιξη, για το βράδυ και το φθινόπωρο της ζωής δεν είναι μια απλή συναισθηματική ορολογία. Μας βοηθά να εκφράζουμε τις ψυχολογικές αλήθειες και, ακόμη περισσότερο, τα φυσιολογικά γεγονότα».
Carl Jung, Τα στάδια της ζωής
Οι εκατόν ογδόντα μοίρες της κίνησης του ήλιου στον ουρανό μπορούν να χωριστούν σε 4 μέρη, που αντιστοιχούν στα κύρια στάδια της ζωής. Οι πρώτες 45 μοίρες του ταξιδιού του ήλιου, είναι η ανατολή του. Είναι το στάδιο της παιδικής ηλικίας. Οι επόμενες 45 μοίρες, το πρωί της ζωής, είναι η «πρώτη ενηλικίωση» – το στάδιο που ξεκινά στην εφηβεία και τελειώνει στη μέση ηλικία. Ο ήλιος κατά το μεσημέρι, είναι στην ακμή του. Είναι δηλαδή στη μέση ηλικία, η οποία εμφανίζεται γενικά μεταξύ 35 και 40 ετών. Η «δεύτερη ενηλικίωση», οι επόμενες 45 μοίρες δηλαδή, αντιστοιχεί στο απόγευμα της ζωής, ενώ η τρίτη ηλικία, η δύση του ηλίου.
Το στάδιο της παιδικής ηλικίας είναι μια υπέροχη και παραδεισένια εποχή. Κι αυτό γιατί σε αυτή την εποχή η αυτογνωσία μας βρίσκεται στο ελάχιστο. Ακόμα και η ίδια η ύπαρξή μας είναι κυριολεκτικά αλληλένδετη με αυτή των γονιών μας. Το πρωί της ζωής, η πρώτη ενηλικίωση δηλαδή, είναι η στιγμή κατά την οποία η αυτογνωσία μας αρχίζει δειλά δειλά να ανθίζει και η αναγκαιότητα της ανάληψης ευθύνης για τη ζωή μας προκύπτει αρχίζει να μας χτυπά την πόρτα. Ο Γιουνγκ πίστευε ότι το πρωί της ζωής είναι η περίοδος κατα την οποία αρχίζουν να μας ελκύουν ενστικτωδώς ορισμένα καθήκοντα, όπως το να επιλέξουμε μια επαγγελματική σταδιοδρομία, να ξεκινήσουμε την καριέρα μας ή ακόμα και το να ξεκινήσουμε να καλλιεργούμε μια κοινωνική ή ακόμα και οικογενειακή ζωής.
«Η σημασία του πρωινού βρίσκεται αναμφίβολα στην ανάπτυξη του ατόμου, στην περιχαράκωσή μας στον έξω κόσμο, στη διάδοση του είδους μας».
Carl Jung, Τα στάδια της ζωής
Μπορεί να ακούγεται εύκολο αλλά το να πετύχουμε πραγματικά σε αυτά τα καθήκοντα δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Γιατί για να πετύχουμε θα πρέπει να κόψουμε την εξάρτησή μας από τους γονείς μας, θα πρέπει να καλλιεργήσουμε την προσωπικότητά μας και να αφιερώσουμε τον χρόνο και την προσπάθεια που απαιτείται για να αναπτύξουμε τα ταλέντα και τις δεξιότητές μας ώστε να φτάσουμε εκεί που θέλουμε να φτάσουμε.
«…το να κερδίσει κανείς για τον εαυτό του μια θέση στην κοινωνία και να μεταμορφώσει τη φύση του έτσι ώστε να ταιριάζει περισσότερο ή λιγότερο σε αυτό το είδος ύπαρξης, είναι ένα τρομερά σημαντικό επίτευγμα. Είναι ένας αγώνας που διεξάγεται μέσα απο τα στάδια του εαυτού μας αλλά κι έξω από αυτόν».
Carl Jung, Τα στάδια της ζωής
Σε προηγούμενο βίντεο κάναμε μια πολύ βαθειά ανάλυση για τα στάδια του Εαυτού. Εάν δεν το έχεις δει θα βάλω το λιγκ κάπου εδώ πάνω και στην περιγραφή κάτω από το βίντεο.
Μαζί λοιπόν με το να βρούμε μια θέση στην κοινωνία, το πρωί της ζωής είναι η στιγμή που κορυφώνεται η σωματική μας ζωτικότητα, και ως εκ τούτου, το στάδιο στο οποίο πρέπει να πίνουμε τη ζωή στο ποτήρι, που λέμε. Να εξερευνούμε και να πειραματιζόμαστε με όλα όσα έχει να μας προσφέρει η ζωή.
Ο Γκαίτε βάζει τον Φάουστ να πει σε κάποια φάση:
«Ζήσε επικίνδυνα και ζεις καλά»
Goethe, Faust.
Αυτό είναι το κατάλληλο σλόγκαν θα λέγαμε για αυτό το στάδιο της ζωής. Εξερεύνησε τον εαυτό σου, ψάξε να δεις τι είναι αυτό που σου ταιριάζει καλύτερα και σου δίνει ζωτικότητα.
Και μετά φίλοι μου έρχεται η μέση ηλικία. Η μέση ηλικία λοιπόν σημαίνει το τέλος του πρωινού κύκλου της ζωής και την αρχή μιας δραματικής σύγκρουσης, γιατί σε αυτό το στάδιο είναι που ο θάνατος γίνεται μια πραγματικότητα και γίνεται όλο και πιο δύσκολο να την αγνοήσουμε.
Και τώρα θα μου πεις “καλά δε Δημήτρη, μας λες για όλα τα ωραία της ζωής και μας πετάς το θάνατο τώρα?” Αυτό ακριβώς είναι και η μέση ηλικία φίλοι μου. Μια βίαιη σύγκρουση δυο φιλοσοφιών. Του παιχνιδιού της ζωής με το αναπόφευκτο του θανάτου. Και μπορεί να μην το σκέφτεσαι συνειδητά, αλλά υποσυνείδητα ολόκληρη η βιολογία σου το νιώθει.
Ενώ λοιπόν όταν είμαστε νέοι, στην πρώιμη ενήλικη ζωή δηλαδή, είναι σχετικά εύκολο να αρνηθούμε τον θάνατο, στη μέση ηλικία οι αλλαγές που βλέπουμε στο σώμα μας, φροντίζουν να μας υπενθυμίζουν προς τα που βαδίζουμε.
Η μέση ηλικία, όπως έγραψε ο Γιούνγκ, είναι η γέννηση του θανάτου. Ή όπως μας εξήγησε καλύτερα:
«Με την επίτευξη της ωριμότητας και το ζενίθ της βιολογικής ζωής, που συμπίπτει περίπου με τη μέση ηλικία, η ώθηση ολόκληρης της ζωής προς τον στόχο σε καμία περίπτωση δε σταματά. Απλά αλλάζει κατεύθυνση. Με την ίδια ένταση δηλαδή που αγωνιζόταν να φτάσει προς τα πάνω πριν από τη μέση ηλικία, η ζωή τώρα κατεβαίνει, αγωνίζεται να φτάσει προς τα κάτω. Γιατί ο στόχος δεν βρίσκεται πλέον στην κορυφή, αλλά στην κοιλάδα από όπου ξεκίνησε η ανάβαση».
Καρλ Γιουνγκ, Η ψυχή στον θάνατο
Η γέννηση του θανάτου στη μέση ηλικία γεννά κι άλλες συγκρούσεις. Μια από τις αυτές είναι και η επανεκτίμηση των αξιών. Κάτω από τη σκιά του θανάτου λοιπόν ό,τι αποδείχθηκε ελκυστικό το πρωί της ζωής το βλέπουμε να χάνει την ελκυστικότητά του. Κι έτσι λοιπόν, αν δεν έχουμε έναν σημαντικό και υπερβατικό σκοπό ζωής σαν αστέρι να μας καθοδηγεί, και στον οποίο να στοχεύουμε την ενέργειά μας, η μέση ηλικία μπορεί να μας φανεί σα μια σκοτεινή νύχτα που έρχεται να σκεπάσει την ψυχής μας. Στο “Κόκκινο Βιβλίο” που είναι ένα απίστευτο έργο του Γιούνγκ, τον βλέπουμε να μας εκφράζει τη δική του εμπειρία με ένα εντυπωσιακό τρόπο:
«Εκείνη την εποχή, στο τεσσαρακοστό έτος της ζωής μου, είχα πετύχει όλα όσα επιθυμούσα για τον εαυτό μου. Είχα κατακτήσει φήμη, δύναμη, πλούτο, γνώση και κάθε ανθρώπινη ευτυχία. Τότε η επιθυμία μου για την αύξηση αυτών των παγίδων της ζωής σταμάτησε. Η επιθυμία έφυγε από πάνω μου και η φρίκη με κυρίευσε».
Carl Jung, Το κόκκινο βιβλίο
Με άλλα λόγια λοιπόν, όσο περισσότερο αυξάνεται η επίγνωση του θανάτου μας στη μέση ηλικία κι όσο λιγότερους υπερβατικούς στόχους ζωής έχουμε, τόσο πιο ταραχώδης είναι αυτή η περίοδος. Στο αρχικό χειρόγραφο του στο βιβλίο «Στάδια της ζωής», έγραψε:
«Τι σύγκρουση πρέπει να βιώσει ο ήλιος το μεσημέρι!»
Carl Jung, «Στάδια της ζωής»
Υπάρχει ένα σημαντικό κλειδί σε όλη αυτή την ιστορία. Ένα κλειδί που θα μας κάνει να επωφεληθούμε από αυτή την περίοδο κι όχι να πέσουμε σε ταραχή. Κι αυτό είναι το σημαντικό σημείο στο οποίο καταλήγει ο Γιούνγκ. Μας λέει λοιπόν ότι αυτή η σύγκρουση πρέπει να γίνει ευπρόσδεκτη, πρέπει να την καλωσορίσουμε κι όχι να προσπαθήσουμε να ξεφύγουμε από αυτή. Γιατί πολύ απλά μας δίνει μια τεράστια ευκαιρία να διευρύνουμε τη συνείδησή μας. Μας δίνει την ευκαιρία να ανανεώσουμε την προσωπικότητά μας, και να υιοθετήσουμε ένα νέο σύνολο αξιών που ευνοούν περισσότερο την ευημερία μας. Με άλλα λόγια είναι μια φοβερή ευκαιρία να γίνουμε αυτοί που πραγματικά είμαστε.
«Και μετά έρχεται η γνώση ότι μέσα μου υπάρχει χώρος για μια δεύτερη, μεγάλη και διαχρονική ζωή».
Ράινερ Μαρία Ρίλκε
Στο δεύτερο βίντεο αυτής της σειράς θα αναλύσουμε τις σκέψεις του Jung σχετικά με το πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την κρίση της μέσης ηλικίας για να διευκολύνουμε αυτή τη μεταμόρφωση, αυτή τη μετάνοια που είπαμε στην αρχή, ώστε να διασφαλίσουμε ότι το δεύτερο μισό της ζωής θα είναι πολύ πιο ικανοποιητικό από το πρώτο. Και έχοντας υπ όψιν μας αυτό, θα πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι οι αξίες, τα πιστεύω και οι βεβαιότητες που ίσως να μας ήταν χρήσιμες το πρωί της ζωής, θα έχουν περιορισμένη αξία από εδώ και πέρα. Κι όσο περισσότερο στηρίζεσαι σε αυτές, τόσο πιο δυστυχισμένα θα νιώθεις. Όπως μας προειδοποίησε ο Jung:
«…δεν μπορούμε να ζήσουμε το απόγευμα της ζωής σύμφωνα με το πρόγραμμα του πρωινού της ζωής. Γιατί ό,τι ήταν υπέροχο το πρωί θα είναι λίγο το βράδυ, και αυτό που ήταν αλήθεια το πρωί, σύντομα θα γίνει ψέμα. Έχω κάνει ψυχοθεραπεία σε πάρα πολλούς ανθρώπους κι έχω κοιτάξει πολύ βαθειά στα μυστικά μέρη της ψυχής τους, για να αγνοήσω αυτή τη θεμελιώδη αλήθεια».
Carl Jung, Τα στάδια της ζωής
Όπως αρκετοί ξέρετε δε μένω μόνιμα Ελλάδα. Μένω Ντουμπάϊ κι έχω έρθει Αθήνα για λίγες μέρες για διακοπές. Αυτό που θα κάνω λοιπόν τώρα είναι να απολαύσω έναν περίπατο σε δρόμους και μέρη της Αθήνας που περπατούσα νεότερος και γέμιζα το μυαλό μου με πιστεύω και βεβαιότητες. Κάποιες με βοήθησαν, άλλα οι περισσότερες με κράτησαν πίσω. Γι αυτόν ξέρεις οτι τελειώνω κάθε επεισόδιο μου με την ίδια ερώτηση. Γιατί αυτή η ερώτηση και μόνο με έχει βοηθήσει να μάθω όσα περισσότερα μπορώ για τον πραγματικό μου εαυτό.
Τι είναι αυτό που με κάνει να κάνω αυτά που κάνω?
Αν σου άρεσε αυτό το βίντεο πάτα το like και κάνε εγγραφή στο κανάλι μου εδώ. Είμαι ο Δημήτρης, και μοιράζομαι μαζί σου εργαλεία και ιδέες για να σε βοηθήσουν να σχεδιάσεις μια καλή ζωή.