Εισαγωγή στον Καρλ Γιούνγκ 1/2 - Η ψυχή, τα αρχέτυπα και το συλλογικό ασυνείδητο
Εισαγωγή στον Κάρλ Γιούνγκ
Όταν ήμουν ακόμα στο γυμνάσιο, θυμάμαι να έχουμε βιολογία, να βλέπω έναν χάρτη ανατομίας και να σκέφτομαι “υπάρχει άραγε ένας αντίστοιχος χάρτης και για την ψυχή”?
Βλέποντας τα κόκαλα, τους μύες και τους τένοντες σε αυτούς τους χάρτες, αναρωτιόμουν, “έτσι όπως αυτά αλληλεπιδρούν για να δώσουν κίνηση και χαρακτήρα στο σώμα μου, υπάρχει άραγε κάτι αντίστοιχο και για την ψυχή? Δηλαδή κομμάτια μέσα στο νου μου που αλληλεπιδρούν και που μου δίνουν την προσωπικότητα που έχω”?
Κατέβασε τον Χάρτη της Ψυχής εδώ.
Και πολλά πολλά χρόνια μετά, γνώρισα τον Καρλ Γιούνγκ! Δυστυχώς όχι απο κοντά. Ο Γιούνγκ είναι ένας απο τους σημαντικότερους ψυχαναλητές που έχουν υπάρξει και κατάφερε να φτιάξει έναν χάρτη για την ψυχή, ακριβώς όπως ο χάρτης ανατομίας που έβλεπα μικρός. Έφτιαξε αυτό το χάρτη για να μας βοηθήσει στη διαδικασία εξατομίκευσης, όπως την έλεγε. Μια διαδικασία που τη θεωρούσε ως την πρωταρχική πορεία προς το Γνώθις Εαυτόν, προς την αυτογνωσία δηλαδή, και προς την ολοκλήρωση της προσωπικότητας.
Σε αυτό το βίντεο και στο επόμενο, θα εξετάσουμε μερικές από τις πιο σημαντικές ιδέες του Carl Jung. Θα μιλήσουμε για τις ιδέες του σχετικά με τις συνειδητές και ασυνείδητες περιοχές του νου, τη θεωρία του για τα αρχέτυπα και τη διαδικασία εξατομίκευσης. Όλα αυτά θα μας βοηθήσουν να σχεδιάσουμε μαζί το χάρτη που σχεδίασε ο Γιούνγκ για την ψυχή. Έναν χάρτη που μπορούμε να τον έχουμε σαν οδηγό για τα διάφορα που νιώθουμε και πως να τα αναλύουμε.
Σημαντικές Πληροφορίες για τα βίντεο στο Ιντερνετ
Λοιπόν, μερικά σημαντικά πράγματα πριν ξεκινήσουμε. Δεν είμαι γιατρός και δεν συνταγογραφώ. Θα μιλήσουμε για τις βασικές ιδέες του Καρλ Γιούνγκ και για τρόπους που μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη γνώση για να καλυτερεύσεις την καθημερινότητά σου.
Ωστόσο, η ευημερία σου και η υγεία σου είναι δική σου ευθύνη. Άρα οποτεδήποτε θα μιλάμε σε αυτό το κανάλι για εργαλεία που μπορείς να χρησιμοποιήσεις για να καλυτερεύσεις τη ζωή σου, σε παρακαλώ να τα φιλτράρεις έχοντας στο μυαλό σου αυτήν την ευθύνη. Αν θες να προχωρήσεις σε βάθος, συζήτήσε τα με έναν επαγγελματία και πάρε τη συμβουλή του.
Τα βίντεο που κάνω είναι εκπαιδευτικά κι όχι ψυχοθεραπευτικά.
Γενικά μέσα απο αυτό το κανάλι θέλω να καλλιεργήσω κι ένα αίσθημα υπευθυνότητας. Δε μου αρέσει δηλαδή όταν κάποιος βλέπει κάτι στο ιντερνετ και το θεωρεί σωστό 100% και πιστεύει οτι θα του λύσει όλα τα προβλήματα. Λίγη κριτική σκέψη δεν έβλαψε ποτέ κανέναν.
Επίσης θέλω να πω πως αυτό το βίντεο αποτελεί μέρος της προσπάθειάς μου να μεταφέρω στο κοινό δωρεάν γνώσεις σχετικά με επιστημονικά εργαλεία για την καλυτέρευση της ζωής μας.
Είμαι ο Δημήτρης. Και καλως ήρθες σε ένα ακόμα επεισόδιο του Design Thyself!
Ο Λαβύρινθος Της Ψυχής
Έχω έρθει στην Κρήτη και είμαι δίπλα απο την αρχαία Κνωσσό. Εδώ είναι που ο βασιλιάς Μίνωας, ζήτησε απο το Δαίδαλο να χτίσει ένα κτίριο που ονομάστηκε λαβύρινθος. Ήθελε εκει μέσα να κλείσει το Μινόταυρο, ένα τέρας με κεφάλι ταύρου και ανθρώπινο σώμα.
Ο λαβύρινθος είναι ένα απο τα αρχαιότερα σύμβολα που συναντάμε σε όλες σχεδόν τις μυθολογίες αρχαίων πολιτισμών. Συνοδεύεται πάντα απο την ιστορία ενός ήρωα, που πρέπει να μπεί στο λαβύριθνο για να σώσει τον εαυτό του αλλά και άλλους ανθρώπους. Συνήθως ο ήρωας αντιμετωπίζει παγίδες που βρίσκονται στις κρυφές γωνιές τους λαβυρίνθου αλλά η σημαντικότερη δοκιμασία βρισκόταν πάντα στο κέντρο και ήταν κάποιο τέρας που ο ήρωας έπρεπε να σκοτώσει. Το δυσκολότερο κομμάτι όμως ήταν να βρει τη μια και μοναδική έξοδο μέσα στο σκοτάδι χωρίς να χάσει τον προσανατολισμό του. Γιατί αν το σκεφτείς, τη σημασία έχει να νικήσεις το τέρας εαν δε μπορείς ποτέ να βγείς απ το λαβύρινθο?
Αυτή η ιστορία του ήρωα που κατεβαίνει στο σκοτάδι του λαβύρινθου για να σκοτώσει το τέρας και να ξαναβρεί το δρόμο του προς την επιφάνεια και το φώς, έχει συνδεθεί με την κάθοδο στα σκοτεινά μονοπάτια της ψυχής που κάποιος πρέπει να κατέβει για να ανακαλύψει τον εαυτό του. Έχοντας κάποιος φτάσει το κέντρο της ψυχής του, θα πρέπει αντιμετωπίσει το προσωπικό τέρας που τον ακολουθεί. Αυτό το τέρας είναι συνήθως οι καταστροφικές τάσεις που έχουμε και που δε μας αφήνουν να εξελιχθούμε. Υπάρχουν μέσα μας και δρουν σαν αντανακλαστικά. Πολλές φορές δεν το καταλαβαίνουμε καν. Στην ουσία είναι ασυνείδητες πλευρές μας που θέλουν να μας προστατέψουν με έναν τρόπο που δε μας βοηθά καθόλου. Και νικάμε τον προσωπικό μας μινόταυρο, μόνο αν ξαναβρούμε το δρόμο προς το φώς. Αυτό σημαίνει το να βρούμε τρόπους να ενσωματώσουμε τα ασυνείδητα κομμάτια μας, στο συνειδητό μας Εαυτό. Να φτάσουμε την Αυτογνωσία δηλαδή.
Ο Θησέας, όταν πήγε να σκοτώσει το Μινόταυρο, δεν είχε κάποιο χάρτη στη διάθεσή του. Εμείς όμως σήμερα θα δούμε πως ο Jung έφτιαξε εναν χάρτη για το λαβύρινθο της ψυχής και πως μπορούμε να τον κατανοήσουμε για να σχεδιάσουμε έναν καλύτερο εαυτό και μια καλύτερη ζωή. Θα τον σχεδιάζουμε μαζί αυτό το χάρτη κατα τη διάρκεια αυτών των δύο επεισοδίων. Στο τέλος του δευτέρου επεισοδίου θα έχω ένα λινκ για να κατεβάσεις το χάρτη και να τον έχεις κι εσύ!
«Ο άνθρωπος έχει αναπτύξει τη συνείδηση αργά και επίπονα. Είναι μια διαδικασία που χρειάστηκε αμέτρητες γενιές για να φτάσει την πολιτισμένη της τωρινή κατάσταση. Και αυτή η εξέλικτική πορεία απέχει πολύ από την ολοκλήρωση της, γιατί μεγάλες περιοχές του ανθρώπινου μυαλού εξακολουθούν να βρίσκονται στο σκοτάδι"
-Ο Άνθρωπος και τα Σύμβολά του, Carl Jung
Αυτά τα λόγια γράφτηκαν από τον Carl Jung, τον Ελβετό ψυχολόγο και ψυχαναλητή που έζησε από το 1875 έως το 1961.
Τι Είναι η Ψυχή;
Για να εκτιμήσουμε την τεράστια συνεισφορά του Jung στον τομέα της ψυχολογίας και να καταλάβουμε το χάρτη που έφτιαξε, θα πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε πώς αντιλαμβανόταν ο Jung την ψυχή. Η λέξη ψυχή αρχικά σήμαινε αυτό το άϋλο βασικό στοιχείο για τη ζωή, το «πνεύμα», αλλά μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα είχε καταλλήξει να αναφέρεται στο νου.
Στην προσέγγιση του Jung, η ψυχή του ατόμου μπορεί να θεωρηθεί ως η απόλυτη προσωπικότητά του και περιλαμβάνει όλες τις σκέψεις, τις συμπεριφορές, τα αισθήματα και τα συναισθήματα.
Η γνώση γύρω απο την ψυχή, το πώς λειτουργεί και το πώς μπορούσε κάποιος να επηρεάσει τη λειτουργία της, ήταν το πιο σημαντικό θέμα που απασχόλησε τον Jung. Ο Jung διαίρεσε την ψυχή σε τρείς σφαίρες: τη σφαίρα της συνείδησης, τη σφαίρα του προσωπικού ασυνείδητου και τη σφαίρα του συλλογικού ασυνείδητου.
Εδώ πρέπει να έχεις στο μυαλό σου οτι οι διαφορετικές σφαίρες της ψυχής δεν διαχωρίζονται εντελώς, αλλά αλληλεπιδρούν συνεχώς μεταξύ τους με έναν τρόπο σα να αντισταθμίζει και να αλληλοσυμπληρώνει η μια την άλλη.
Αυτή η δυναμική αλληλεπίδραση μεταξύ των συνειδητών και ασυνείδητων επιπέδων της ψυχής μας δίνει τη δυνατότητα, όπως θα δούμε στη συνέχεια, να γίνουμε καλύτεροι και πιο ολοκληρωμένοι άνθρωποι, μέσω αυτού που ο Jung χαρακτήρισε ως “διαδικασία της εξατομίκευσης.”
Πριν μπούμε σε λεπτομέρειες για τις ασυνείδητες σφαίρες της ψυχής, ας μιλήσουμε πρώτα για τη συνείδηση.
Τι Είναι η Συνείδηση;
Η συνέιδηση είναι αυτό το επίπεδο της ψυχής που είναι πιο γνωστό και πιο οικείο σε εμάς.
Μπορούμε να περιγράψουμε τη συνειδητή σφαίρα της ψυχής ως το πεδίο συνειδητοποίησης κάποιου. Δηλαδή τη δυνατότητα που έχει κάποιος να γνωρίζει και να κατανοεί τον εαυτό του, το περιβάλλον του, τα πράγματα που συμβαίνουν γύρω του και μέσα του. Η συνείδηση επίσης σε κάνει να έχεις την αίσθηση δύο ακόμα πραγμάτων. Το ένα είναι η «θέση» και της σημασία σου στον κόσμο καθώς και το δεύτερο είναι η αίσθηση του αντικτύπου των πράξεών σου.
Ακριβώς στο κέντρο αυτού του πεδίου συνειδητοποίησης ήταν αυτό που ο Jung ονόμαζε το Εγώ.
Τι είναι το Εγώ;
Το Εγώ είναι η προσωπικότητα ενός ατόμου έτσι όπως ακριβώς τη γνωρίζει από πρώτο χέρι.
Ή όπως ο Jung έγραψε για το Εγώ:
«. . . διαμορφώνεται, σα να ήταν, το κέντρο του πεδίου της συνείδησης. Κι, εφόσον αυτό περιλαμβάνει την προσωπικότητα που διαμορφόνεται μέσω της εμπειρίας, το Εγώ είναι το αντικείμενο, κι αποτελεί επίσης και το κέντρο, όλων των συνειδητών πράξεων".
-Carl Jung
Το Εγώ παίζει καθοριστικό ρόλο στη ζωή κάθε ατόμου. Μπορείς να το έχεις στο μυαλό σου σαν ένα φύλακα που επηρεάζει το πως μεταφράζονται οι εμπειρίες σου στη συνείδηση σου. Παίρνει λοιπόν τις εμπειρίες μας και αναλύει το περιεχόμενό τους. Επιλέγει ποιό απο το περιεχόμενο διαγράφεται, ποιό καταστέλλεται, ή καταθλίβεται, εξ ου και η κατάθλιψη, ή ποιό αγνοείται.
Το Εγώ, στο ρόλο του ως φύλακας, βοηθά στο να προσδιορίζει το περιεχόμενο της επόμενης κύριας περιοχής της ψυχής που θα εξετάσουμε - το προσωπικό ασυνείδητο. Όπως γράφει ο Jung:
”Υπάρχουν ορισμένα γεγονότα τα οποία δεν έχουμε σημειώσει στη συνείδησή μας. Έμειναν, για παράδειγμα, κάτω από το όριο της συνείδησης. Έχουν συμβεί, αλλά έχουν απορροφηθεί υποσυνείδητα. "
-Ο Άνθρωπος και τα Σύμβολά του, Carl Jung
Αυτά τα γεγονότα που έχουν απορροφηθεί υποσυνείδητα καταλαμβάνουν το προσωπικό ασυνείδητο. Η λέξη υποσυνείδητο μεταφράζεται αλλιώς και σε «κάτω από το όριο του συνειδητού», οπότε αυτό που εννοεί ο Jung είναι ότι υπάρχουν πολλά γεγονότα που το Εγώ καταπιέζει ή αγνοεί, για τους δικούς του λόγους, είτε είναι πολύ ενοχλητικά ή ξεχασμένα ή απλά θεωρούνται ασήμαντα.
Αυτά τα γεγονότα όμως δεν εξαφανίζονται εντελώς από την ψυχή, αλλά μπαίνουν στο χώρο του προσωπικού ασυνείδητου και συνεχίζουν να έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν την προσωπικότητα κάποιου.
Τι Είναι Το Προσωπικό Ασυνείδητο;
Πρέπει να πούμε εδώ ότι το ασυνείδητο επίπεδο δεν είναι απλώς ένα κουτί για ξεχασμένες αναμνήσεις που δε μας επηρεάζουν, αλλά όπως είπαμε προηγουμένως, οι ασυνείδητες και συνειδητές σφαίρες της ψυχής αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, και παίζουν αναπόσπαστο ρόλο στη ζωή του ατόμου και οι δύο.
Ένας τρόπος με τον οποίο το προσωπικό ασυνείδητο επηρεάζει τη συμπεριφορά κάποιου είναι μέσω μιας συγκεκριμένης διεργασίας που ο Jung ονόμασε σύμπλεγμα ή όπως εμείς το ξέρουμε κόμπλεξ. Πολλοί ψυχολόγοι είναι εξοικειωμένοι με τον όρο σύμπλεγμα - οι περισσότεροι ξέρουμε για παράδειγμα οτι ο Sigmund Freud ήταν διάσημος για την ιδέα του για το Οιδηπόδειο σύμπλεγμα, ή ο Alfred Adler, που τόνισε τη σημασία του συμπλέγματος κατωτερότητας -κόμπλεξ κατωτερότητας που λέμε συχνά.
Τι Είναι τα Κόμπλεξ;
Ο Jung θεωρούσε τα συμπλέγματα ως... υπο-προσωπικότητες που έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν ισχυρό έλεγχο στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές κάποιου. Ή όπως διαβάζουμε στο βιβλίο της κλασική εισαγωγής του Jung, A Primer of Jungian Psychology:
«Ένα ενδιαφέρον και σημαντικό χαρακτηριστικό του προσωπικού ασυνείδητου είναι ότι ομάδες απο περιεχόμενα διαφορετικών εμπειριών, μπορεί να ενώνονται για να σχηματίσουν ένα σύμπλεγμα. Όταν λέμε ότι ένα άτομο έχει ένα σύμπλεγμα (η ένα κόμπλεξ) εννοούμε ότι είναι προκατειλλημένο έντονα από κάτι που δύσκολα μπορεί να το κάνει να σκεφτεί κάτι διαφορετικό. Θα μπορούσαμε να πούμε οτι έχει μια εμμονή. Εύκολα κάποιος παρατηρεί ένα ισχυρό κόμπλεξ σε κάποιον άλλο, αλλά για το άτομο που το έχει, είναι πολύ δύσκολο να αναγνωρίσει οτι το έχει».
- Carl Jung
Ο Φρόιντ, ο οποίος ήταν και μέντορας του Γιουνγκ για μια περίοδο, πίστευε ότι ένα σύμπλεγμα προκύπτει σε μεγάλο βαθμό λόγω τραυματικών εμπειριών στην παιδική ηλικία, ωστόσο, ο Γιουνγκ δεν ήταν και πολύ ευχαριστήμένος με αυτήν την εξήγηση.
Η δυσαρέσκεια του με την εξήγηση που έδωσε ο Φρόιντ τον οδήγησε σε μια προσωπική αναζήτηση για το τι είναι αυτό ακριβώς που μας δημιουργεί τέτοια συμπλέγματα? Αυτό που ανακάλυψε ήταν ότι οι ρίζες των συμπλεγμάτων κατοικούσαν σε ένα στρώμα του ασυνείδητου που ήταν βαθύτερο και πιο θεμελιώδες από το προσωπικό ασυνείδητο , το οποίο ονόμασε το συλλογικό ασυνείδητο. Και είναι η τρίτη σφαίρα για την οποία μιλήσαμε.
Έφτασε σε αυτή την ανακάλυψη μετά από έντονες αναλύσεις του υλικού που βρισκόταν στο ασυνείδητο των ασθενών του, για παράδειγμα όπως τα όνειρα και οι φαντασιώσεις τους. Έκανε επίσης και μια υπέροχη μελέτη που συνέκρινε θρησκεία και μυθολογία και έφτασε σε κάποια συμπεράσματα για το πως έχουν επηρεάσει την ψυχή μας αλλά και το πως η ψυχή μας επηρεάζει τη θρησκεία και τη μυθολογία. Είναι ένα φανταστικό θέμα και σίγουρα θα κάνω πολλά βίντεο στο μέλλον πάνω σε αυτό.
Αυτό που παρατήρησε λοιπόν ο Jung ήταν ότι όχι μόνο υπήρχαν μεγάλες ομοιότητες μεταξύ του ασυνείδητου υλικού διαφορετικών ασθενών, αλλά το πιο ενδιαφέρον ήταν ότι υπήρξαν επίσης παράξενες ομοιότητες στα κύρια μυθολογικά μοτίβα και θρησκευτικά σύμβολα διαφορετικών πολιτισμών. Αυτό οδήγησε τον Jung να προτείνει ότι εκτός από τις συνειδητές και προσωπικές ασυνείδητες σφαίρες της ψυχής, υπήρχε και ένας άλλος τομέας της ψυχής.
Τι Είναι το Συλλογικό Ασυνείδητο;
Όπως έγραψε ο Jung:
«Από το ασυνείδητο προέρχονται επιρροές που μας καθορίζουν… οι οποίες, ανεξάρτητα από την παράδοση του καθενός μας, μας κάνουν να έχουμε πολλές ομοιότητες, ακόμη και ομοιότητες στις εμπειρίες μας, και ακόμη και στον τρόπο με τον οποίο εκφράζονται αυτές οι εμπειρίες στη φαντασία μας. Μία από τις κύριες αποδείξεις αυτού είναι το οτι μυθολογικά μοτίβα τείνουν να είναι παρόμοια ανα τον κόσμο… »
- Τα Αρχέτυπα και το Συλλογικό Ασυνείδητο, Carl Jung
Αυτή η ιδέα λοιπόν του Jung για το συλλογικό ασυνείδητο, ήταν μια από τις σημαντικότερες συνεισφορές του στον τομέα της ψυχολογίας. Αυτό που πρότεινε ο Jung ήταν ότι εκτός από το προσωπικό ασυνείδητο, το οποίο αποτελείται από στοιχεία που παίρνουμε από τις εμπειρίες της ζωής μας, το συλλογικό ασυνείδητο περιέχει στοιχεία που κληρονομούνται απο προηγούμενες γενεές και που πάνε πολύ πίσω στο χρόνο.
Τι Είναι τα Αρχέτυπα;
«Μπορούμε επίσης να δούμε οτι οι ασυνείδητες ιδιότητες δεν αποκτώνται ξεχωριστά σε κάθε άτομο αλλά κληρονομούνται συλλογικά, π.χ., όταν το ένστικτό μας προτρέπει να κάνουμε κάτι, σαν μια παρόρμηση, για να καλύψουμε μια ανάγκη χωρίς συνειδητό κίνητρο. Σε αυτό το βαθύτερο στρώμα βρίσκουμε τα αρχέτυπα. Τα ένστικτα και τα αρχέτυπα σχηματίζουν το "συλλογικό ασυνείδητο". Τα αποκαλώ συλλογικά, διότι σε αντίθεση με το προσωπικό ασυνείδητο, δεν αποτελούνται από ατομικά περιεχόμενα, αλλά από αυτά που είναι καθολικά σε όλους μας και έρχονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. "
- The Essential Jung, Carl Jung και Anthony Storr
Σύμφωνα με τον Jung τα αρχέτυπα είναι ψυχικές δομές, ή θα λέγαμε ψυχικά πρότυπα, που είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους και αποτελούν «την αρχαϊκή κληρονομιά της ανθρωπότητας».
Τώρα για να το πούμε λίγο πιο απλά, τα αρχέτυπα μπορείς να πεις οτι είναι κάτι σαν προδιαθέσεις με τις οποίες γεννιούνται οι άνθρωποι για να σκέφτονται, να αισθάνονται, να αντιλαμβάνονται πράγματα και να ενεργούν με συγκεκριμένους τρόπους.
Είναι σημαντικό να πούμε ότι ο Jung δεν πίστευε ότι θα μπορούσε κάποιος να αντιληφθεί αμέσως ένα αρχέτυπο. Αυτό όμως που μπορεί να κάνει κανείς για να τα αντιληφθεί είναι να παρατηρήσει την ύπαρξή τους με το να παρατηρεί τις εικόνες ή τα σύμβολα που εκδηλώνονται ως αποτέλεσμα της ύπαρξής των αρχετύπων στο ασυνείδητο. Πρόσεξε μια μικρή λεπτομέρεια όμως εδώ. Τα αρχέτυπα δεν είναι σύμβολα ή εικόνες. Τα αρχέτυπα εμφανίζουν εικόνες και σύμβολα μαζί με διάφορα άλλα φαινόμενα.
Όπως πιο απλά το είπε ο Anthony Stevens, τα αρχέτυπα...
«Κατέχουν την ικανότητα να κινούν, να ελέγχουν και να διαμεσολαβούν στις συμπεριφορές και τις εμπειρίες όλων των ανθρώπων. Έτσι, υπο κατάλληλες προϋποθέσεις, τα αρχέτυπα δημιουργούν παρόμοιες σκέψεις, εικόνες, συναισθήματα και ιδέες σε ανθρώπους, ανεξάρτητα από την τάξη, το δόγμα, τη φυλή, τη γεωγραφική τοποθεσία ή την ιστορική εποχή. "
-Jung: Μια πολύ σύντομη εισαγωγή, Anthony Stevens
Μερικά από τα αρχέτυπα που εξέτασε ο Jung περιελάμβαναν εκείνα της μητέρας, της γέννησης, του θανάτου, της αναγέννησης, της εξουσίας, του ήρωα και του παιδιού. Ωστόσο, όπως δήλωσε ο Jung:
«Υπάρχουν τόσα αρχέτυπα όσες και οι διαφορετικές καταστάσεις στη ζωή. Με την ατελείωτη επανάληψη ανά τις χιλιετίες, αυτές οι εμπειρίες έχουν χαραχτεί στο σύνταγμα της ψυχής μας. Όχι μόνο στις δομές των εικόνων που είναι γεμάτες με νόημα και περιεχόμενο, αλλά έχουν χαραχτεί πρωταρχικά ως αφηρημένες δομές χωρίς νόημα και περιεχόμενο. Δηλαδή σαν δομές ενός συγκεκριμένου τύπου αντίληψης και δράσης. "
- Τα αρχέτυπα και το συλλογικό ασυνείδητο, Carl Jung
Τα αρχέτυπα του συλλογικού ασυνείδητου έχουν μια βαθιά εξελικτική βάση και ο Jung τα θεώρησε ως μέρη της ψυχής που κληρονομούνται απο προηγούμενες γενιές.
Η Εξελικτική Θεωρία της Ψυχής
Ο Jung πίστευε ότι, όπως το ανθρώπινο σώμα έχει εξελιχθεί μέσα στις χιλιετίες εξέλιξης και τα γονίδια περνάνε απο γενιά σε γενιά, το ίδιο πρέπει και να ισχύει και για την ψυχή. Και η ψυχή πρέπει να έχει εξελίξει ορισμένες προδιαθέσεις και τάσεις σε όλη την τεράστια εξελικτική μας πορεία και να τις περνάει σε επόμενες γενιές.
«Ακριβώς όπως το ανθρώπινο σώμα αντιπροσωπεύει ένα ολόκληρο μουσείο οργάνων, το καθένα με μια μακρά εξελικτική ιστορία πίσω του, το ίδιο πρέπει να ισχύει και το νου. Δεν μπορεί να είναι κάτι λιγότερο από το σώμα μέσα στο οποίο υπάρχει. Με την «ιστορία» δεν εννοώ το γεγονός ότι ο νους δομείται με συνειδητή αναφορά στο παρελθόν μέσω της γλώσσας και άλλων πολιτιστικών παραδόσεων. Αναφέρομαι στη βιολογική, προϊστορική και ασυνείδητη ανάπτυξη του νου στον αρχαϊκό άνθρωπο, του οποίου η ψυχή ήταν ακόμη κοντά σε αυτήν του ζώου. "
-Ο Άνθρωπος και τα Σύμβολά του, Carl Jung
Ενώ τα αρχέτυπα παίρνουν μορφή για πολύ μεγάλες χρονικές περιόδους με αυτό τον εξελικτικό τρόπο που περιγράψαμε, και είναι κοινά σε όλους ανθρώπους, παρόλα αυτά εκφράζονται διαφορετικά σε κάθε άτομο. Με άλλα λόγια, τα αρχέτυπα αλληλεπιδρούν με την ατομική εμπειρία του κάθε ενός απο εμάς, και αυτό οδηγεί στο σχηματισμό μιας μοναδικής προσωπικότητας.
Με άλλα λόγια το μέρος της ψυχής που λέμε “συλλογικό ασυνείδητο” το οποίο είναι οι εμπειρίες γενεών που έχουν περάσει σε εμάς σαν αφηρημένες έννοιες, έρχεται και επηρεάζει το προσωπικό ασυνείδητο που είναι οι συγκεκριμένες εμπειρίες του κάθε ατόμου. Δηλαδή εαν κάτσεις να το σκεφτείς λίγο σοβαρά, μιλάμε κυριολεκτικά για έναν πραγματικό λαβύρινθο ψυχής!
Το Ασυνείδητο, η Προσωπικότητά μας και η Διαδικασία Εξατομίκευσης
Ο Jung πίστευε ότι το καλύτερο που έχει να κάνει ο καθένας μας στη ζωή του, είναι να αντιμετωπίσει και να ενσωματώσει τα περιεχόμενα του ασυνείδητου στο συνειδητό, και πίστευε ότι όποιος αποτύγχάνει να το κάνει αυτό στη ζωή του, τότε θα καταλήξει μια, να πούμε, κομματιασμένη προσωπικότητα:
«Για χάρη της ψυχικής σταθερότητας και ακόμη και της υγείας του σώματος, το ασυνείδητο και το συνειδητό πρέπει να συνδέονται ολοκληρωτικά και έτσι να κινούνται σε παράλληλες γραμμές. Εάν διαχωρίζονται ή αποσυνδέονται, ακολουθεί ψυχολογική διαταραχή. »
-Ο Άνθρωπος και τα Σύμβολά του, Carl Jung
Αυτή η διαδικασία αντιμετώπισης του ασυνείδητου ήταν, σύμφωνα με τον Jung, ένας δρόμος προς την αυτογνωσία, τον οποίο ονόμασε διαδικασία εξατομίκευσης. Όπως είπε ο Jung:
«Χρησιμοποιώ τον όρο «εξατομίκευση» για να δηλώσω τη διαδικασία με την οποία ένα άτομο γίνεται ψυχολογικό «άτομο», δηλαδή μια ξεχωριστή, αδιαίρετη ενότητα ή «ολόκληρο» - Carl Jung
Κλείνοντας το Πρώτο Μέρος
Λοιπόν, για να δούμε που είμαστε στο χάρτη που σχεδιάζουμε. Σήμερα μιλήσαμε για το Εγώ, το προσωπικό ασυνείδητο και το συλλογικό ασυνείδητο.
Στο τέλος και του επόμενου επεισοδίου θα έχουμε την ολοκληρομένη εικόνα του χάρτη που φτιάχνουμε γιατι υπάρχουν κι άλλα μέρη της ψυχής που θα αναλύσουμε όπως η περσόνα, η σκιά, το anima και το animus, και το αρχέτυπο της ολότητας, που ο Jung ονόμασε τον Εαυτόν.
Η αλήθεια είναι οτι είπαμε πάρα πολλά και δύσκολα πραγματάκια σήμερα, αλλά εάν σου άρεσε αυτό το βίντεο, πάτα like. Είναι μια πολύ μικρή πράξη απο εσένα που μου δίνει κίνητρο να συνεχίζω να κάνω τέτοια βιντεάκια. Κι άν θες να λάβεις ειδοποίηση την επόμενη εβδομάδα που θα βγάλω το δεύτερο μέρος αυτού του επεισοδείου, τότε κάνε εγραφή στο κανάλι μου και πάτα το καμπανάκι για τις ειδοποιήσεις.
Μέχρι την επόμενη εβδομάδα να είσαι καλά και μην ξεχνάς να αναρωτιέσαι, τι είναι αυτό που με κάνει να κάνω, αυτό που κάνω?