Πως Θα Βρω Την Ευτυχία;

Η Αναζήτηση της Ευτυχίας

“Υπάρχει μόνο ένα εγγενές σφάλμα, και αυτό είναι η ιδέα ότι υπάρχουμε για να είμαστε ευτυχισμένοι. Όσο εμείς επιμένουμε σε αυτή την εσφαλμένη αντίληψη, και μάλιστα την επιβεβαιώνουμε ακόμη και μέσα από δόγματα, ο κόσμος θα συνεχίσει να μας φαίνεται γεμάτος αντιφάσεις.” -Arthur Schopenhauer, “Ο κόσμος ως θέληση και εκπροσώπηση”

Ο σύγχρονος κόσμος είναι παθιασμένος με την έννοια της ευτυχίας. Θεωρείται τόσο το μέτρο όσο και ο στόχος της καλής ζωής, και όπως σημείωσε ο Σίγκμουντ Φρόιντ, πολλά από αυτά που κάνουμε υποκινούνται από την επιθυμία να είμαστε ευτυχισμένοι.

«… “Τι αποκαλύπτει η συμπεριφορά των ανθρώπων για το σκοπό και το αντικείμενο της ζωής τους? Τι απαιτούν απο τη ζωή και επιθυμούν να επιτύχουν σε αυτήν? Δεν υπάρχει αμφιβολία για το ποια είναι η απάντηση σε αυτό: Αναζητούν ευτυχία. Θέλουν να γίνουν ευτυχισμένοι και να παραμείνουν έτσι." -Sigmund Freud, Πολιτισμός και οι δυσαρέσκειές του

Εδώ πρέπει να αναρωτηθούμε, εαν αυτή η ατελείωτη αναζήτηση της ευτυχίας είναι ένας υγιής τρόπος ζωής. Γιατί εάν είμαστε δυσαρεστημένοι, κάτι που πολλοί απο εμάς είμαστε τις περισσότερες φορές, πιθανότατα πολλές φορές να αναρωτιέται κάποιος  “τι πάει στραβά με μενα?”. Μήπως δεν είμαι έτοιμος για αυτόν τον κόσμο; Μήπως οι χημικές ουσίες στο εγκέφαλό μου χρειάζονται μια φαρμακευτική αγωγή; Ή μήπως αυτό που υποστηρίζει ο Schopenhauer είναι σωστό? Δηλαδή το να έχουμε ώς στόχο την ευτυχία είναι κάτι το μάταιο.

Οπότε μετά το ερώτημα γίνεται το εξής… Μπορούμε να ζήσουμε τη ζωή μας καλύτερα εάν αντί να αγωνιζόμαστε για ευτυχία, εστιάσουμε στην καλλιέργεια μιας ζωής γεμάτης ουσία? Σήμερα θα προσπαθήσουμε να βρούμε απαντήσεις γι αυτά ακριβώς τα ερωτήματα. Εαν ανατρέξουμε στο παρελθόν και στην ιστορία, θα δούμε οτι η ευτυχία δεν θεωρούταν πάντα ένας στόχος που αξίζει κάποιος να έχει. Η ρίζα της λέξης ευτυχία, στις περισσότερες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, είναι η τύχη ή η μοίρα, που σημαίνει ότι η ευτυχία θεωρήθηκε αρχικά ως κάτι που πρέπει να δοθεί και να αφαιρεθεί από τους θεούς, ή απο την τυχη του καθενός. 

Η Έννοια της Ευτυχίας στην Αρχαιότητα

Ποτέ στην ιστορία δεν θεωρήθηκε ότι η ευτυχία μπορεί να επιτευχθεί μόνο με ανθρώπινη προσπάθεια. Στη Δύση ήταν ο Σωκράτης αυτός που διέδωσε την ιδέα ότι η ευτυχία, η οποία είπε οτι πηγάζει απο τη σοφία, είναι το μεγαλύτερο καλό και επομένως πρέπει να είναι ο απώτερος στόχος της ζωής.

“Όλοι οι άνθρωποι επιθυμούν να είναι ευτυχισμένοι, το ερώτημα όμως είναι πώς θα κατακτήσουν την ευτυχία” (Πλάτωνος Ευθύδημος, 282c9 - d4).

Η υπόθεση που έκανε ο Σωκράτης, ότι δηλαδή πρέπει να στοχεύουμε στην ευτυχία, έγινε ευρέως αποδεκτή από τους αρχαίους Έλληνες φιλόσοφους που τον ακολούθησαν.

Η Έννοια της Ευτυχίας στο Διαφωτισμό

Οι φιλόσοφοι του Διαφωτισμού του 17ου και 18ου αιώνα, των οποίων οι ιδέες έθεσαν τα θεμέλια για τον σύγχρονο πολιτισμό, υιοθέτησαν επίσης την άποψη του Σωκράτη για την ευτυχία ως το απόλυτο αγαθό. 

Κι εδώ είναι που έγινε και η πρώτη παρεξήγηση.  Γιατί, ενώ οι Αρχαίοι Έλληνες στηρίζουν την ευτυχία στην καλλιέργεια της αρετής και της αυτογνωσίας, μερικοί από τους σημαντικότερους στοχαστές του Διαφωτισμού συνέδεσαν την επιδίωξη της ευτυχίας με την επιδίωξη της ευχαρίστησης.

Ευτυχία ή Ευχαρίστηση;

«Η ευτυχία λοιπόν είναι στο έπακρο η απόλυτη ευχαρίστηση που μπορούμε να αποκτήσουμε και η δυστυχία είναι ο μέγιστος πόνος». -John Locke, μια έκθεση που αφορά την ανθρώπινη κατανόηση. Η μεγιστοποίηση της ευχαρίστησης και η ελαχιστοποίηση του πόνου είναι η συνταγή που, ακόμα και σήμερα αν το σκεφτείς, πολλοί χρησιμοποιούν στην προσπάθεια τους να πετύχουν την ευτυχία. Αλλά το να δομήσουμε τη ζωή μας με αυτόν τον τρόπο μας βάζει αυτομάτως σε έναν δρόμο ηδονής. 

Το Άγχος της Ευτυχίας και η Ηδονική Προσαρμογή

Περνάμε τη ζωή μας με το άγχος του να τρέχουμε πίσω απο αγαθά, στόχους, εκδηλώσεις και ανθρώπους που ελπίζουμε ότι θα εμπλουτίσουν τη ζωή μας με τα επίπεδα ευχαρίστησης που νομίζουμε οτι απαιτούνται για μια ευτυχισμένη ζωή. Ωστόσο, όταν επιτύχουμε αυτά που επιθυμούμε, προσαρμοζόματε γρήγορα στις νέες μας συνθήκες και επιστρέφουμε στην αρχική μας κατάσταση. Οι σύγχρονοι ψυχολόγοι ονομάζουν αυτό το φαινόμενο Ηδονική Προσαρμογή. Κι ο φιλόσοφος Arthur Schopenhauer, το περιέγραψε ως εξής,

«… Το να  αγωνιζόμαστε για την ευτυχία, είναι σαν μια άσβεστη δίψα: μπορεί να επιτύχουμε μια σύντομη ικανοποιήση, που να συνοδεύεται απο μια στιγμιαία απελευθέρωση, αλλά στη φύση των πραγμάτων αυτά δεν μπορούν ποτέ να είναι κάτι περισσότερο από προσωρινά. Και μετά βρισκόμαστε στο ράφι για άλλη μια φορά. Έτσι λοιπόν, η δυστυχία, ή τουλάχιστον η δυσαρέσκεια, καταλλήγει να είναι η φυσιολογική μας κατάσταση». -Arthur Schopenhauer, Ο κόσμος ως θέληση και εκπροσώπηση.

Καταλαβαίνουμε λοιπόν οτι η συνεχης επιδίωξη της ευτυχίας είναι σαν να κυνηγάμε τη σκιά μας. Και τώρα θα με ρωτήσεις. Ωραία τα λες ρε Δημήτρη, αλλά ποια είναι η εναλλακτική λύση; 

Ψάξε το Νόημα Αντί να Κυνηγάς Την Ευτυχίας

Οπότε το ερώτημα που προκύπτει είναι το εξής. Εάν εγκαταλείψουμε την επιδίωξη της ευτυχίας, με τι πρέπει να την αντικαταστήσουμε; Θα προχωρήσουμε λοιπόν με την υπόθεση ότι αντί για μια ευτυχισμένη ζωή, θα πρέπει να ακολουθήσουμε μια ζωή με νόημα και ουσία. Όπως παρατήρησε ο Carl Jung:

«… Η έλλειψη νοήματος στη ζωή είναι μια ψυχική ασθένεια της οποίας την πλήρης έκταση και σημασία η εποχή μας δεν έχει αρχίσει ακόμη να κατανοεί». - Carl Jung, Δομή & Δυναμική της Ψυχής

Ένας από τους κύριους λόγους υπέρ της καλλιέργειας του νοήματος ως πρωταρχικού μας στόχου, είναι η αναπόφευκτη δυστυχία.

Η Ζωή Μου Είναι Χάλια (Η Αναπόφευκτη Δυστυχία) 

Ενώ τα περισσότερα από τα κακά που μας βρίσκουν είναι σχετικά μικρά και διαχειρίσιμα, έχουμε την τάση να αγνοούμε το γεγονός ότι έχουμε πάντα τον κίνδυνο να μπούμε σε περιόδους μεγάλων δυσκολιών. Σε αυτές τις στιγμές κρίσης, είναι το νόημα - κι όχι η ευτυχία - αυτό που μπορεί να μας προσφέρει την ανθεκτικότητα που απαιτείται για να αντέξουμε. 

«Αυτός που έχει ένα ΓΙΑΤΙ για να ζει, μπορεί να αντέξει το κάθε ΠΩΣ.» (Nietzsche, Twilight of the Idols), έγραψε ο Nietzsche. Ή πιο απλά, όπως το έθεσε ο Carl Jung «… το να έχεις ένα νόημα στη ζωή, σε κάνει να αντέχεις πολλά πράγματα - ίσως τα πάντα». (Carl Jung, Memories, Dreams, Reflections).

Με άλλα λόγια, έχει μεγάλη σημασία ποιά είναι η πρώτη ύλη που διαλέγουμε για να οικοδομήσουμε το ψυχολογικό μας φρούριο, το οποίο θα μας προστατεύσει απο τα χαοτικά μονοπάτια της ζωής.

Πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε το νόημα στη ζωή μας; 

Αν και δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη συνταγή, υπάρχουν κάποιες προσεγγίσεις που είναι αρκετά απλές. Κάτι που πρέπει να πούμε εδώ είναι πως η προσπάθεια του να βρούμε νόημα μέσω της απόκτησης εξωτερικών αγαθών όπως το χρήμα, η φήμη, ή οι σχέσεις, συχνά μας οδηγεί μακριά απο κάθε νόημα. Σίγουρα και αυτά μπορούν να αυξήσουν την ποιότητα της ζωής μας, αλλά είναι σχεδόν απίθανο να την εμπλουτίσουν με νόημα.

Πολλοί άνθρωποι επιτυγχάνουν μια μεγάλη καριέρα, μια υπέροχη οικογένεια, συγκεντρώνουν πλούτο και ανεβαίνουν κοινωνική θέση, μόνο και μόνο για να φτάσει μια μέρα που ανακαλύπτουν, συχνά γύρω στα μέσα της ζωής τους, ότι παρά την εξωτερική τους επιτυχία, η εσωτερική τους ύπαρξη παραμένει έρημη με ένα μεγάλο κενό να τους βασανίζει. Μια κρίση μέσης ηλικίας δηλαδή,  Ή όπως έγραψε ο Jung:

“Όταν οι άνθρωποι αισθάνονται ότι ζουν τη συμβολική ζωή, ότι είναι ηθοποιοί στο θεϊκό δράμα. Αυτό δίνει το μόνο νόημα στην ανθρώπινη ζωή. Οτιδήποτε άλλο είναι κοινόχρηστο και μπορείς να το απορρίψεις. Μια καριέρα, παιδιά, πλούτος, όλα είναι μια ψευδαίσθηση σε σύγκριση με αυτό το ένα πράγμα. Ότι η ζωή σου έχει νόημα. " -Carl Jung, Η συμβολική ζωή

Η Καλλιέργεια του Χαρακτήρα ως Μέσο για Νόημα στη Ζωή

Μια πολύ πιο πρακτική προσέγγιση στην αναζήτηση του νοήματος είναι να επικεντρωθούμε στην καλλιέργεια του χαρακτήρα μας. “Τι λέει η συνείδησή σου, θα γίνεις αυτός που πραγματικά είσαι? Έγραψε ο Νίτσε. Ή όπως το έθεσε ο Ηράκλειτος:

«Ο χαρακτήρας είναι η μοίρα του ανθρώπου» -Ηράκλειτος. 

Εάν επικεντρωθούμε στο να γίνουμε πιο ολοκληρωμένοι άνθρωποι, με το να ενσωματόσουμε στοιχεία του χαρακτήρα μας που έχουμε ξεχάσει, αυξάνουμε σημαντικά την πιθανότητα να βρούμε νόημα στη ζωή για δύο βασικούς λόγους. Πρώτον, επειδή αυτή η προσέγγιση είναι ένα αντίδοτο για τη στασιμότητα και την παθητικότητα που συνήθως μας περιβάλλει. Και που πάντα αυτά τα δύο καταλλήγουν σε μια ύπαρξη χωρίς νόημα. Και δεύτερον, προσπαθώντας να καλλιεργήσουμε τις δυνάμεις μας και το χαρακτήρα μας, είναι πολύ πιθανό θα ανακαλύψουμε το «γιατί» ή τον σκοπό της ύπαρξής μας, που είναι και το κλειδί για μια ουσιαστική ζωή. 

Πως Να Έχω Στόχους Στη Ζωή Μου;

Ήρθε η ώρα λοιπόν να συζητήσουμε τον ρόλο που διαδραματίζουν οι στόχοι σε αυτήν τη διαδικασία. Γιατί το να έχεις στόχους, είναι κάτι που θα σε βοηθήσει σε αυτό το μονοπάτι.

Το πόση σημασία έχει το να καθορίζουμε στόχους για την προσωπικής μας ανάπτυξης είναι γνωστό. Φαντάσου για λίγο τον εαυτό σου σαν ένα κομμάτι μάρμαρο. Όπως το μάρμαρο μπορεί να μεταμορφοθεί σε ένα γλυπτό μόνο μέσω της δύναμης ενός σφυριού και μιας σμίλης, έτσι και οι δυνατότητές μας, ή η ανάπτυξη του χαρακτήρα μας, μπορούν να έρθουν στο φώς μόνο μέσω πειθαρχίας, αγώνα και άσκησης. 

Το να επιπλέουμε απλά σαν μια ακυβέρνητη βάρκα στη θάλασσα της ζωής το μόνο που κάνει είναι να παράγει ένα αδύναμο νου. Ως εκ τούτου λοιπόν θα πρέπει να μάθουμε να κολυμπάμε με το ρεύμα της ζωής και να αγωνιζόμαστε αλλά να αγωνιζόμαστε για άξιους στόχους.

«Ανόητοι είναι αυτοί που… δεν έχουν κανένα σκοπό στον οποίο μπορούν να κατευθύνουν τις παρορμήσεις τους και, ακόμα, και τη σκέψη τους». -Μάρκος Αυρήλιος

Η Εμμονή με τους Στόχους

Ενώ οι πολλοί γνωρίζουν τη σημασία του να καθοριζουν στόχους, οι περισσότεροι κάνουν το λάθος να θυσιάζονται για τους στόχους τους. Πιστεύουν ότι η επίτευξη των στόχων είναι αυτό που χτίζει χαρακτήρα και δίνει νόημα, ενώ στην πραγματικότητα είναι ο συνεχής αγώνας απέναντί ​​τους. Το πόση σημασιά έχει αυτή η αδιάκοπη προσπάθειας το βλέπουμε στο κλασικό παραμύθι του Γκαίτε, τον Φάουστ. Γιατί ο Γκαίτε βάζει τον Φαουστ να πετύχει την αυτοπραγμάτωση μόνο μέσω της δέσμευσής του για διαρκή αγώνα.

«Αυτόν που καταβάλλει μια συνεχή προσπάθεια. Μόνο αυτόν μπορούμε να απολυτρώσουμε». -Γκαίτε, Φάουστ

Στην προσπάθεια μας για στόχους, είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι οι στόχοι μας έχουν αξία μόνο εάν συμβάλλουν στην ανάπτυξη του χαρακτήρα μας. Επίσης, μερικές φορές θα δούμε οτι οι στόχοι μας δεν μας ωθούν άλλο προς τα εμπρός. Αυτό συμβαίνει γιατί μπορεί να ήταν κατάλληλοι μόνο για ένα στάδιο ανάπτυξης που ήδη έχουμε ξεπεράσει. Δηλαδή το ότι είχες έναν στόχο στα 17, δε σημαίνει οτι πρέπει να τον κυνηγάς και στα 40, εαν βλέπεις οτι δε σε πάει μπροστά.

Η Συνεχή Ανάπτυξη του Χαρακτήρα

Σε ηλικία 20 ετών ο συγγραφέας Hunter Thompson διερεύνησε αυτή την ιδέα σε μια επιστολή προς έναν φίλο του:

«Όταν ήσουν μικρός, ας πούμε ότι ήθελες να γίνεις πυροσβέστης. Αισθάνομαι αρκετά σίγουρος να υποθέσω ότι δεν θέλεις πλέον να γίνεις πυροσβέστης. Γιατί να συμβαίνει αυτό; Πολύ απλά επειδή η προοπτική σου έχει αλλάξει. Δεν είναι ο πυροσβέστης που έχει αλλάξει, αλλά εσύ. Κάθε άνθρωπος είναι το άθροισμα των αντιδράσεων στις εμπειρίες της ζωής του. Καθώς οι εμπειρίες σου διαφέρουν και πολλαπλασιάζονται, γίνεσαι διαφορετικός άνθρωπος, και ως εκ τούτου η προοπτική σου αλλάζει. Επομένως, δεν προσπαθούμε να είμαστε πυροσβέστες, δεν προσπαθούμε να είμαστε τραπεζίτες, ούτε αστυνομικοί, ούτε γιατροί. Προσπαθούμε να είμαστε οι ίδιοι… Ο στόχος είναι απολύτως δευτερεύων: είναι η αντιμετώπιση ως προς τον στόχο που είναι σημαντική. ” -Ηunter Thompson

Εάν ακολουθήσουμε αυτήν τη συμβουλή - δηλαδή το να προσπαθούμε συνεχώς να επιτύχουμε τους στόχους μας, ενώ παράλληλα τους τροποποιούμε ώστε να στοχεύουν στη συνεχή ανάπτυξη του χαρακτήρα μας - τότε θα βάλουμε τον εαυτό μας σε μια πορεία ζωής γεμάτη νόημα. 

Η επιλογή αυτού του μονοπατιού όμως απαιτεί να εγκαταλείψουμε την εμμονή μας με την ευτυχία και την ευχαρίστηση. Οπότε με το να φύγουμε από το δρόμο της ευχαρίστησης που στην ουσία μας βγάζει απ την πορεία μας προς την ευτυχία, και να εστιάσουμε στον αγώνα που απαιτείται για την καλλιέργεια του χαρακτήρα μας, πιθανότατα θα πετυχαίνουμε την ευτυχίας πολύ πιο συχνά από αυτούς που στοχεύουν συνέχεια στο να είναι ευτυχισμένοι μέσω άλλων πραγμάτων.

Ποιος είναι ο Πιο Ευτυχισμένος Άνθρωπος;

Γιατί όπως έγραψε ο Hunter Thompson:

«… Ποιος είναι ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος, αυτός που έχει περάσει τη θύελλα της ζωής και έζησε ή αυτός που έμεινε με ασφάλεια στην ακτή και απλώς υπήρχε;» -Hunter Thompson, Ασφάλεια

Κάτι το πολύ μικρό που μπορείς να κάνεις εάν βρήκες αυτό το κείμενο ενδιαφέρον, είναι να πατήσεις like. Είναι μια πολύ μικρή πράξη η οποία σημαίνει πολλά για μένα και θα με βοηθήσει να συνεχίσω να κάνω παρόμοια βίντεο. Κι άν θέλεις να λαμβάνεις τα βίντεο που θα κάνω στο μέλλον, γύρω απο ψυχική θεραπεία και αυτοβελτίωση, τότε κάνε κλίκ εδώ και κάνε εγγραφή στο κανάλι μου.να σε έχω στην παρεά μου. 

Επίσης μπορεις να σχολιάσεις κάτω απο το βίντεο το ποιό είναι για σένα το νόημα στη ζωή σου. Και μην ξεχνάς οτι πάντα μπορείς να αφήσεις ένα σχόλιο για κάποιο θέμα που θα σε ενδιέφερε και θα ήθελες να κάνω ένα βίντεο γύρω απο αυτό.

Μέχρι την επόμενη φορά λοιπόν, καλή συνέχεια.

Δημήτρης